CHỌN THÁI ĐỘ SỐNG

Tô Văn Trường

          Mấy người bạn thân của tôi đang sống ở Hà Nội, thủ đô trái tim và trung tâm nọ kia của cả nước, chỉ mong ông Bí thư (hay ông Chủ tịch thành phố ) có được những lời nói và hành động như ông Bá Thanh Bí thư Đà Nẵng thôi!    

          Trước đây, tôi viết bài “Im lặng là vàng”, một người bạn phản hồi cho rằng đây là vấn đề “chọn thái độ sống” của mỗi người. Đôi khi, thực tế cuộc sống khá phũ phàng khiến người ta dễ đau lòng, nản chí, nhất là những lúc công việc không thuận lợi, các mối quan hệ cá nhân với mọi người xung quanh có lúc không như ý, môi trường sống thay đổi vv... khiến ta bị ảnh hưởng tâm lý, thái độ lựa chọn có khi cũng dao động theo.

Vấn đề xã hội và con người thật rộng lớn và phức tạp. Cải tạo môi trường sống là trách nhiệm của mỗi người, dĩ nhiên vai trò kiến tạo của các nhà lãnh đạo và nhà nước là sống còn. Nhìn qua Thái Lan, ngay từ khi còn chiến dịch tranh cử của Thủ tướng nữ đầu tiên của nước Thái, bà Yingluck Shinawatra, tạm gác các chuyện xung quanh để lấy khẩu hiệu thu hút người dân tham gia bỏ phiếu cho bà đại ý là nếu bạn cho rằng hành động vì quê hương đất nước hay dân tộc, tổ quốc là cao xa, khó hiểu thì hãy hành động vì chính cuộc sống của bản thân mình và tương lai của con cháu chúng ta !

Khi tổ quốc lâm nguy, “thất phu” hữu trách, nước mất thì nhà tan! Liệu im lặng cúi đầu có được yên thân không? Ngày xưa tới giờ, mỗi khi đất nước bị xâm lược hay nguy cơ loạn lạc, nội công – ngoại kích, đều xuất hiện các nhân tài ra giúp nước ! Thật đáng thương cho số phận của những dân tộc không biết tự quyết định số phận của mình ! Một ông Thủ tướng Rwanda ở Châu Phi từng nói trên báo chí “ Đất nước chúng tôi có 5 triệu người tỵ nạn và chạy loạn ra nước ngoài do xung đột sắc tộc giết chết cả triệu người, còn 2 triệu người thì đang mòn mỏi chết vì các bệnh tật như HIV và nghèo đói triền miên …”

Các quốc gia Châu Phi nghèo khổ luôn chịu ảnh hưởng nặng nề của chiến tranh, chính sách thuộc địa, xung đột sắc tộc, tôn giáo, và nhiều người phương Tây tốt bụng cũng không biết làm thế nào để cứu vãn sự thế tại các quốc gia này! Chắc chắn một điều là khi ai cũng yên lặng cúi đầu, kẻ ác và tội ác sẽ lên tiếng !!! Chúng ta thử hình dung, một xã hội ai cũng vô cảm, không màng thế sự xung quanh … sẽ ra sao ngày sau ?

Václav Havel là tác giả của kết luận rằng Liên Xô và Đông Âu tan rã không phải bởi vì lý do kinh tế, mà vì sự tha hóa cùng cực của thứ đạo đức lấy dối trá làm "Kinh thánh"! Trong bài viết “Sức mạnh của sống trong sự thật” tác giả phản ánh cái thế giới thiếu nhất hiện nay không phải là dầu mỏ, không phải là nước sạch, cũng không phải là lương thực mà là một ban lãnh đạo có đức hạnh. Bằng cách cam kết với sự thật – sự thật khoa học, sự thật đạo đức và sự thật cá nhân – xã hội có thể vượt qua được nhiều cuộc khủng hoảng về nghèo đói, bệnh tật, thiếu ăn và bất ổn mà chúng ta đang đối mặt. Nhưng quyền lực lại căm ghét sự thật và tấn công nó một cách không thương xót. Havel là một nhà lãnh đạo chủ chốt của phong trào cách mạng dẫn tới nền tự do ở Đông Âu và sự cáo chung của Liên Xô. Những vở kịch, những bài tiểu luận và thư từ của Havel đã mô tả cuộc đấu tranh về mặt đạo đức cho một đời sống lương thiện dưới chế độ độc tài ở Đông Âu. Để sống trong sự thật, ông đã phải hi sinh tất cả kể cả tù đầy như ông nói, trung thực với chính mình và trung thực như một người anh hùng trước bạo quyền áp bức xã hội và đè bẹp quyền tự do của hàng trăm triệu người.

Ngẫm suy, dĩ nhiên, điều này không khuyến khích chúng ta hành động mù quáng hay bất chấp hiểm nguy đến bản thân … vì ta còn phải thương ta nữa chứ !!! Do vậy, đường đời thật khó ! Ai cũng có một cuộc đời để yêu thương và chọn thái độ sống cho riêng mình. Triết lý của Nguyễn Công Trứ chắc vẫn còn chỗ đắc dụng : "Ai say, ai tỉnh, ai thua được. Ta mặc ta mà ai mặc ai". Nhớ lời các cụ ta xưa để mà ngẫm về thời cuộc : "Mãn chiêu tổn, khiêm thụ ích" - cái đầy gọi cái vơi, võng xuống thì được làm cho đầy trở lại.

Cuộc sống đúng là bất phương trình chứ không phải phương trình. Có người bảo cái nước mình nó thế nên các nghịch lý cứ ngang nhiên tồn tại. Theo tôi hiểu, sự sống, trong bất cứ biểu hiện nào của nó, cũng có nghịch lý, những nghịch lý ấy có những bản chất và hình thức khác nhau, có nghịch lý tự nhiên và có nghịch lý nhân tạo, có nghịch lý tất yếu và có nghịch lý ngẫu nhiên, có nghịch lý bùng phát và có nghịch lý tiềm ẩn, có nghịch lý thực sự và có nghịch lý ngụy tạo, có nghịch lý đối kháng và có nghịch lý không đối kháng, có nghịch lý phát triển và có nghịch lý kìm hãm, có nghịch lý sinh thành và có nghịch lý hủy diệt vv... Trong các loại nghịch lý, thì có lẽ loại nghịch lý nhân tạo chứa đựng nhiều nghịch lý đối kháng, kìm hãm và hủy diệt nhất. Từng nghịch lý không nẩy sinh và biến hóa đơn độc, mà luôn luôn nằm trong chuỗi nghịch lý, hoặc gọi là hệ thống nghịch lý, tương tác với các nghịch lý khác và chịu sự chi phối của hệ thống nghịch lý. Trong từng trường hợp, cần phát hiện, nhận diện, phân tích và xử lý đúng từng nghịch lý trong chuỗi nghịch lý. Chân lý phổ quát là rất cụ thể, và lịch sử chỉ may đo, chứ không may sẵn.

Thời gian vừa qua, một số tờ báo giấy và báo điện tử đăng tải về những thông tin liên quan đến các quyết định cụ thể, mạnh mẽ, rất hợp lòng dân của ông Nguyễn Bá Thanh, Bí thư Thành ủy Đà Nẵng luôn quan tâm đến đời sống nhân dân, an sinh xã hội, quy hoạch quản lý đô thị, công khai tuyển dụng người tài, và phòng chống tham nhũng, tiêu cực. Đấy là thái độ sống của một người lãnh đạo trong xã hội ta hiện nay. Ông tuyên bố và đang làm thực sự, để Đà Nẵng trở thành “thành phố đáng sống, thành phố du lịch”, không phải chỉ hô khẩu hiệu.

Thực tế cuộc sống, dạy cho tôi hiểu viết về cá nhân một con người nên cẩn trọng, nhất là dưới chế độ ta, mà đặc biệt trong tình hình hiện nay. Viết đúng, cho dù là ca ngợi, nhưng có khi hại người mình khen đấy.

Theo kinh nghiệm của một vị lãnh đạo lão thành có uy tín, công việc lãnh đạo chủ yếu là định hướng, phương pháp tư duy và tổ chức hành động. Lãnh đạo giỏi cần tư chất thông minh, được đào tạo bài bản, có thời gian dài tích lũy qua công tác nghiên cứu, chịu khó học hỏi trong thực tế, biết lắng nghe các ý kiến đa chiều, sẵn sàng đối thoại vv…     

Tôi không quen biết ông Bá Thanh nhưng có lần nghe ông Võ Văn Kiệt (Sáu Dân) kể lại không biết vì nguyên nhân luân chuyển cán bộ hay “rung chuyển cán bộ”,  khi ông Bá Thanh còn đang làm Chủ tịch thành phố, Trung uơng dự kiến điều ông Bá Thanh ra làm Phó ở một Ban của Trung ương. Ông Thanh vào Sài gòn tham vấn ông Sáu Dân được khuyên đại ý như sau:”Làm quản lý không ai tránh khỏi khuyết điểm. Có năng lực, có ý chí thì cuơng quyết ở lại Đà Nẵng đưa thành phố đi lên để chứng minh khẳng định vai trò, vị thế của mình, còn ra Trung ương làm Phó ở cái Ban nào đó thì tốt nhất mang theo cái vợt tennít để làm “bầu bạn” cho hết thời gian …”  Con mắt tinh đời, biết nhìn người, và thái độ sống của ông Sáu Dân đúng như triết lý cuộc sống:

“Đời thiếu thăng trầm ta dễ dàng an thân

Đời vắng khổ sầu khó mà biết cảm thông

Đời không trải nghiệm sao có thể trưởng thành”?

Một vị lãnh đạo, người bạn đồng tâm kể cho tôi nghe những câu chuyện đời thường, có thực về ông Bá Thanh rất đáng suy ngẫm! Bá Thanh lần đầu đuợc bầu vào thành ủy lúc mới khoảng 25 tuổi, nhận Quyết định về làm chủ nhiệm Hợp tác xã mà ngày nhận bàn giao việc qui định đúng ngày chủ nhật, nhưng Bá Thanh vẫn đạp xe đến nơi (miền núi) đúng ngày giờ. Trong cuộc sống, Bá Thanh rất trân trọng đồng chí thường vụ thành ủy, trưởng ban dân vận là người dân tộc, chính nhờ ông mà Bá Thanh vẫn còn đuợc làm việc ở Đà Nẵng. Bởi vì khi Đà Nẵng thuộc tỉnh Quảng Nam thì Bá Thanh làm Chủ tịch, nhưng khi trực thuộc Trung ương, thì người ta xét lý lịch Bá Thanh học đại học nông nghiệp Hà Nội, nếu tiếp tục làm Chủ tịch thành phố (công nghiệp-dịch vụ) là không phù hợp với cái được đào tạo nông nghiệp?  Với thái độ sống rõ ràng, sòng phẳng, ông trưởng ban dân vận, người dân tộc phản ứng “Sao kỳ vậy, cũng Đà Nẵng thuộc tỉnh thì Bá Thanh làm được. Nhưng trực thuộc Trung ương thì cũng Bá Thanh mà làm không được?".

Cũng chính ông trưởng ban dân vận, đã giúp đỡ Bá Thanh rất nhiều trong công việc thuyết phục giải tỏa nhà dân. Có Bà Mẹ không chịu di dời, cũng chính ông đến tận nhà nói với bà: "Tôi bệnh ung thư, sống không mấy ngày, trước khi chết tôi khuyên Má hãy chấp hành, Bá Thanh làm đúng chớ không sai đâu". Bà mẹ cảm động làm theo và hơn tháng sau ông ấy qua đời!.

Việc cưỡng chế một ông, hai thời kỳ khác mà Bá Thanh làm cũng êm ru, được các con của cụ và dân đồng tình. Đó là lý do vì sao Đà Nẵng giải tỏa nhanh và qui hoạch thành phố đuợc bài bản hơn các nơi khác. (Khách quan đánh giá quy hoạch chống ngập vẫn còn khiếm khuyết). Chính thái độ sống của Bá Thanh biết dựa vào dân và có nhiều người tốt trong nội bộ ủng hộ nên đã thành công! Bá Thanh không những chỉ nuôi mẹ bị bệnh nhờ bác sĩ Nguyễn Tài Thu khám và trị cho mẹ mình mà còn quan tâm chữa trị cho các vị lão thành cách mạng, các bà mẹ khác như thế là có hiếu, có nghĩa và rất khôn ngoan.

Bá Thanh - Đà Nẵng có nhiều cái hay, báo chí nói nhiều rồi và cả cái "chưa hay" mà người ta cũng lan truyền nhưng không biết thực hư! Thời buổi nầy như vậy là chuyện thường, tốt xấu gì cũng sống chung như dân Đồng bằng sông Cửu Long biết “sống chung với lũ” vậy.

Nhiều người dân, đặc biệt ở Đà Nẵng  vẫn rất kỳ vọng vào Bá Thanh là một trong những vị lãnh đạo hiếm của chế độ ta hiện nay. Chính thái độ sống đã tạo ra con người Bá Thanh còn thành bại, tốt xấu là do "Trời"! Nhưng nay Bá Thanh đã qua cái tuổi "vàng", chỉ có hy vọng còn phút 89! Thế mới biết nói và làm như ông Bí thư Đà Nẵng khó lắm thay! Mấy người bạn thân của tôi đang sống ở Hà Nội, thủ đô trái tim và trung tâm nọ kia của cả nước, chỉ mong ông Bí thư (hay ông Chủ tịch thành phố ) có được những lời nói và hành động như ông Bá Thanh Bí thư Đà Nẵng thôi!