Nguyễn Tâm Chiến
ụ “11 tháng 9 năm 2001” thế vẫn chưa đủ, sau
này tôi còn gặp phải nhiều điều rắc rối khác theo luật đời “họa vô đơn chí”. Một
trong những cái họa tiếp theo là vụ tranh chấp thương mại đầu tiên giữa Mỹ và Việt
Nam
về bán phá giá cá Tra da trơn (hay còn gọi là cá Ba-sa, tiếng Anh là cá “Catfish”)
nổ ra vào tháng 2 năm 2002.
Hiệp định thương mại
Việt Mỹ (BTA) đã có hiệu lực từ ngày 10 tháng 12 năm 2001, đúng 2 tháng sau khi
tôi trình Thư ủy nhiệm và bắt đầu thực thi nhiệm vụ chính thức là Đại sứ Việt
Nam tại Hoa Kỳ và 3 tháng sau vụ “11 tháng 9”. Nhìn lại quãng đường dài từ cuộc
đàm phán mang tính “việt dã” về BTA, rồi đàm phán khá gay cấn về hạn ngạch hàng
dệt may; bao nhiêu vòng đàm phán có tính quyết định với Mỹ về việc Việt Nam gia
nhập WTO, tiếp đến là việc Mỹ thiết lập với nước ta Quy chế thương mại bình thường
thường xuyên (PNTR) v.v… và v.v… cho đến nay, khi Mỹ đã trở thành thị trường xuất
khẩu số 1 của Việt Nam, tôi cứ ngẫm nghĩ một điều, từ quan hệ thù địch trước
đây đi vào làm ăn kinh tế với nhau cũng thật gian nan, vất vả. Mục tiêu giờ đây
không còn là “đánh cho Mỹ cút” mà là “lôi Mỹ vào làm ăn” trên cơ sở bình đẳng,
công bằng! Giờ đây lợi ích phần nào có thể cân đong đo đếm được: bao nhiêu tỷ
đô la hàng hóa chúng ta xuất qua được thị trường này, kiếm về cho đất nước được
bao nhiêu ngoại tệ mạnh, thu được bao nhiêu tỷ đô là họ đầu tư vào nước ta, từ
đó tạo thêm được bao nhiêu công ăn việc làm, nâng cao được đến đâu trình độ
công nghệ của nền sản xuất và năng suất lao động. Theo phương pháp tư duy “nghĩ
cho đến cùng” của người Nhật thì quan hệ kinh tế-thương mại-đầu tư nói riêng và
quan hệ với Mỹ nói chung sẽ góp phần giúp cho Việt Nam ta phát triển và củng cố vị thế
quốc tế ra sao. Ta nói “mạnh vì gạo, bạo vì tiền” cũng có phần đúng. Tiền nhiều,
gạo nhiều sẽ đem về nhiều lợi nhuận; ngoài ra trong trường hợp của làm ăn với Mỹ
còn một khía cạnh khác nữa: do sức mạnh và vị thế quốc tế nên nhiều khi họ có
tiếng nói áp đảo trong việc hình thành các luật chơi về kinh tế-thương mại quốc
tế. Các định chế như WTO, Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF)… nói chung đều mang dấu ấn
sâu đậm của “chú Sam”! Họ hay nói về “tự do thương mại”, “chống bảo hộ” nhưng
trên thực tế thì càng buôn bán nhiều với Mỹ bao nhiêu thì càng xẩy ra nhiều vụ
xung đột thương mại bấy nhiêu. Kim ngạch buôn bán hai chiều của nước ta với Mỹ
đạt khoảng hơn 20 tỉ $ vào năm 2011 nhưng đã xẩy không ít vụ kiện cáo của phía
Mỹ, nhất là về thủy sản, đó là chưa kể có lúc phía Mỹ còn rục rịch kiện thêm về
đồ gỗ và một vài mặt hàng khác.