(Bài đăng trong Petrotime 1/2/2013)
(Petrotimes) - Đó là một trong những giải pháp mà
nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan đưa ra để khắc phục tình trạng nhiều tập
đoàn (TĐ), tổng công ty Nhà nước (TCTNN) đang bị lỗ khủng như hiện nay.
Nhìn lại năm 2012 và nhìn xa hơn phía sau năm 2103 vừa mới bắt đầu được
một tháng, nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan đã dành cho Petrotimes cuộc trò
chuyện thẳng thắn về rất nhiều vấn đề quan trọng khác của kinh tế Việt
Nam hiện nay…
Người dân luôn phải gánh hậu quả trước tiên
PV: Thưa ông, vừa rồi, theo thống kê của Bộ Tài chính thì nhiều TĐ, TCTNN đều nợ khủng. Ông có ý kiến gì về vấn đề này?
Nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan: Theo thông tin đăng tải
trên các phương tiện thông tin đại chúng thì có TĐ, TCTNN lãi, có TĐ,
TCTNN lỗ, thậm chí lỗ khủng. Theo tôi nghĩ, nguyên nhân có nhiều, cả
khách quan lẫn chủ quan, nên phân tích từng trường hợp một chứ “vơ đũa
cả nắm” thì khó hiểu và khó xử lý.
Nhìn chung thì phải thừa nhận rằng, do khó khăn chung của nền kinh tế,
chẳng những TĐ, TCTNN lỗ mà hàng vạn doanh nghiệp ngoài Nhà nước cũng lỗ
to, thậm chí phải ngừng hoạt động.
Nếu tách riêng các TĐ, TCTNN thì có một loạt nguyên nhân. Đó là sự quản
lý, giám sát, kiểm soát yếu kém của chủ sở hữu, nhất là sau khi xóa bỏ
cơ chế “bộ chủ quản”; điều đó làm nảy sinh tình trạng “cha chung không
ai khóc”; khi đổ bể chẳng ai chịu trách nhiệm cả! Bản thân họ, các TĐ,
TCTNN lại được hưởng nhiều ưu ái, trong đó có sự ưu ái về vốn, khi lỗ
thường được hoãn, giãn, xóa nợ nên càng làm suy giảm trách nhiệm.
Một nguyên nhân nữa là nhiều TĐ, TCTNN ham kinh doanh đa ngành, đa lĩnh
vực, nhất là chạy theo “kinh tế ảo” như bất động sản và thị trường
chứng khoán là những lĩnh vực có thể đem lại “đồng tiền nóng” nhưng chứa
đầy rủi ro, nóng lạnh thất thường.
Nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan
Bên cạnh đó có những TĐ, TCTNN mắc bệnh “vĩ cuồng”, chạy theo những dự
án hoành tráng vượt quá khả năng đầu tư, quản lý và nhu cầu thị trường.
Cần kể tới cả nguyên nhân chọn lựa, bố trí, giám sát cán bộ lãnh đạo các
TĐ, TCTNN. Một ví dụ điển hình là Phạm Thanh Bình ở Vinashin vừa là Chủ
tịch Hội đồng Thành viên, vừa là Tổng giám đốc, vừa là Bí thư Đảng ủy…
Chỉ đau xót là những thất thoát lớn như vậy không phải Nhà nước (vì Nhà
nước làm gì có tiền) mà cuối cùng là người dân đang khó khăn trăm bề
phải gánh chịu với tư cách là những người đóng thuế. Một hậu quả nữa là
triệt tiêu vai trò “chủ đạo” của kinh tế Nhà nước, độ tin cậy trên thị
trường quốc tế.
Do đó, nên ưu tiên tiến hành mạnh mẽ công cuộc tái cấu trúc toàn diện,
từ cơ sở pháp lý đến phương thức quản lý, chế độ trách nhiệm, cơ chế sử
dụng cán bộ các TĐ, TCTNN, nói cách khác là cần tiến hành một cuộc đại
phẫu thuật hay “lột xác” các TĐ, TCTNN theo hướng lành mạnh, hiệu quả
hơn; bằng không sẽ ảnh hưởng tới toàn bộ nền kinh tế và ngay cả Nhà nước
xã hội chủ nghĩa của chúng ta.
PV: Về khoản vay 300 triệu USD của Ngân hàng Phát
triển châu Á để cải cách các TCTNN và TĐ, ông có thấy như thế là quá ưu
ái cho các TCTNN, TĐ không?
Nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan: Tôi không có thông tin về việc này nên xin không bình luận. Vấn đề là dùng vào đâu, cách dùng thế nào.
PV: Vậy ông có ý kiến gì về 9 nhóm giải
pháp nhằm khôi phục kinh tế 2013 của Chính phủ chưa? Theo kinh nghiệm cá
nhân ông có được thì những chỉ thị, nghị quyết của Chính phủ để đi vào
thực tế mất khoảng bao nhiêu thời gian?
Nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan: Tôi không muốn “nói mò”
và “vơ đũa cả nắm” mà cái gì cũng cần phân loại ra. Có cái vào ngay
cuộc sống, có cái phải qua nhiều công đoạn. Ví dụ chủ trương chuyển nhà
thương mại sang nhà xã hội và cấp tín dụng ưu đãi cho người có nhu cầu
mua nhà xã hội chẳng hạn, chắc sẽ cần phải qua nhiều công đoạn, thủ tục,
quy trình, khó bề triển khai ngay. Hay xử lý nợ xấu - một trong những
biện pháp chủ yếu trong năm nay mà nghe nói Ngân hàng Nhà nước mới trình
Thủ tướng Chính phủ để triển khai cũng cần có thời gian. Đó là chưa kể
nguồn lực lấy đâu ra? Việc lớn và phức tạp như vậy chắc cũng phải mất
3-4 năm. Còn các loại quyết định như giãn thuế, giảm thuế trong thẩm
quyền Chính phủ thì có thể thực hiện ngay được.
2103 sẽ có nhiều điểm sáng
PV: Ông dự đoán kinh tế 2013 sẽ như thế nào?
Nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan: Tôi nghĩ bức tranh kinh
tế 2013 có thể có vài điểm sáng. Không phải tất cả nhưng một số biện
pháp Chính phủ vừa đưa ra sẽ đi vào cuộc sống và sẽ gỡ khó phần nào cho
các doanh nghiệp. Giả dụ quý I loay hoay triển khai thì từ quý II trở đi
sẽ phát huy tác dụng. Với chính sách tiền tệ thận trọng và tiết giảm
đầu tư công chắc chắn lạm phát cao sẽ không bùng phát trở lại.
Tuy nhiên, khó bề trông đợi một sự bật dậy mạnh mẽ được. Thứ nhất là,
tình hình kinh tế thế giới chưa thể sáng sủa, mọi dự báo đều được điều
chỉnh theo hướng thấp hơn dự kiến giữa năm 2012. Bản thân nền kinh tế
nước ta còn phải đèo bòng nhiều hậu quả của năm 2012, không thể xử lý
ngay được. Xử lý nợ xấu bây giờ mới ở giai đoạn trình đề án, chưa biết
bao giờ triển khai và triển khai thế nào. Gánh nặng thứ hai là, hàng tồn
kho còn quá lớn, lên tới trên 20%, giải tỏa không phải dễ. Gánh nặng
thứ ba là, những doanh nghiệp phá sản chiếm tỷ lệ rất cao, dù có “hô hấp
nhân tạo” cũng không dễ tỉnh dậy ngay. Vấn đề thứ tư là, vốn đầu tư năm
2012 giảm mạnh thì lấy đâu gối đầu? Đó là chưa kể “cầu” rất yếu, không
thể “kích cầu” mạnh được do thiếu nguồn lực và nỗi lo lạm phát.
Bao trùm lên tất cả là thiếu lòng tin từ người tiêu dùng, tức là toàn
dân và các doanh nghiệp. Đây là điều quan trọng nhất. Trong kinh doanh
mà không có lòng tin thì không thể vực dậy được. Qua giao tiếp với các
doanh nghiệp và nhiều tầng lớp nhân dân tôi cảm thấy thấy họ đều thiếu
niềm tin, hay nói đúng hơn là đang nản lòng.
PV: Ông có nói đến những điểm sáng của năm tới. Vậy “điểm sáng” đó là gì?
Nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan: Như trên đã nói, có thể
hy vọng lạm phát không bùng phát trở lại như những năm qua (trừ năm
2009). Nếu gọi đó là điểm sáng cũng được. Nhưng cái gì cũng có hai mặt,
nếu xiết chặt quá, nền kinh tế thiếu vốn thì không thể khởi sắc và ở
vòng sau có thể nảy sinh tình trạng cung không đáp ứng cầu, từ đó lại
nảy sinh lạm phát. Năm 2012 cho thấy điều đó. Huy động tiền gửi nghe đâu
tăng 14-15% nhưng tín dụng chỉ tăng đâu có 6-7%, trong khi Nghị quyết
11 của Chính phủ thì dự kiến tín dụng tăng 20%.
Điều này sẽ để lại hậu quả cho năm 2013. Điểm sáng là lạm phát xuống
nhưng điểm tối là sản xuất khó khăn. Để chống lạm phát thì việc thắt
chặt tiền tệ là thiết yếu nhưng liều lượng ra sao là vấn đề quan trọng,
phải tính hai, ba vòng chứ không thể tính một vòng được.
PV: Theo ông, ngành nào sẽ có kết quả kinh doanh khả quan nhất?
Nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan: Ngoài dầu khí thì chỉ
có nông nghiệp. Nhờ nông nghiệp mà kinh tế khó khăn nhưng không đói,
người lao động có nơi trú ngụ. Thế nên, không chú ý đầu tư cho nông
nghiệp thì kinh tế sẽ khó khăn lắm vì dù sao nước ta vẫn còn là nước
nông nghiệp.
Mọi người cứ khoe thành tích đã xử lý được nhập siêu, riêng tôi chả vui
tý nào vì nền công nghiệp của nước ta còn gia công là chủ yếu, phải
nhập máy móc, thiết bị, nguyên vật liệu, nếu nhập giảm chứng tỏ nền sản
xuất đi xuống, có hay ho gì đâu. Chỉ trông chờ vào nông nghiệp thôi.
Công nghiệp năm vừa rồi “rớt” quá, FDI cũng giảm một phần do các nước
đều khó khăn, một phần khác do kinh tế vĩ mô của mình thế này người ta
cũng ngại.
PV: Nghĩa là cần kêu gọi đầu tư nước ngoài, tạo môi trường đầu tư tốt?
Nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan: Đúng vậy, lúc này là
lúc phải “hút” họ đến vì dù sao FDI cũng đóng góp khoảng 19% GDP, 22-23%
vốn đầu tư của toàn xã hội, trên 50% xuất khẩu, trên dưới 4 tỉ USD vào
ngân sách Nhà nước…
Đâu là bài học cho các doanh nghiệp Việt Nam trong thời hội nhập?
PV: Thu hút đầu tư thì ai cũng biết là cần, vấn đề
là làm thế nào để thu hút? Nói cách khác, tạo môi trường đầu tư hấp dẫn
cần bắt đầu từ đâu và làm lại điều gì?
Nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan: Theo tôi vẫn là 5 khâu
chủ yếu: thủ tục minh bạch và đơn giản; giải phóng mặt bằng nhanh và rẻ;
triệt tiêu tham nhũng và sự nhũng nhiễu; nguồn nhân lực có chất lượng
và xúc tiến đầu tư có chất lượng.
PV: Có một thực tế là, dù đã gia nhập WTO khá lâu
rồi nhưng vẫn còn có khoảng cách, sự chênh lệch, khác biệt nhất định
giữa cách làm ăn của người Việt Nam và doanh nghiệp nước ngoài. Nguyên
nhân là gì, thưa ông?
Các doanh nghiệp Việt Nam cần học tập, trau dồi kiến thức...
Nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan: Phải có thời gian thôi.
Người ta làm ăn theo cơ chế thị trường chí ít là 4-5 thế kỷ nay, ta mới
chuyển sang cơ chế thị trường có vài ba chục năm thì làm sao xóa bỏ
chênh lệch ngay được? Thực ra qua một số năm hội nhập kinh tế quốc tế,
nhiều doanh nghiệp đã trưởng thành lên nhiều, thậm chí một số đã vươn
ra, đứng vững ở thị trường thế giới.
Riêng cá nhân tôi, tôi cho rằng, các doanh nghiệp Việt Nam cần khiêm
tốn học tập, trau dồi kiến thức sâu rộng hơn về kinh tế thế giới và kỹ
năng kinh doanh hiện đại cũng như các luật chơi toàn cầu; có tầm nhìn xa
hơn, tránh bóc ngắn cắn dài, kinh doanh theo kiểu chụp giật; có tinh
thần đồng đội chứ không theo kiểu mạnh ai nấy làm, thậm chí kéo nhau
xuống; coi trọng chữ tín, đã hứa, đã thỏa thuận thì làm cho được.
PV: Ít nhất trong 6 tháng đầu năm này, các doanh nghiệp của chúng ta sẽ phải đối mặt với những vấn đề gì?
Nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan: Họ sẽ phải đối mặt với
những vấn đề như hàng không tiêu thụ được, sức mua giảm, việc tiếp cận
vốn với lãi suất hợp lý cũng chưa phải dễ dàng. Tôi cho rằng, niềm tin
và sức mua là quan trọng nhất vì trong thời buổi kinh tế thị trường cái
quan trọng là đầu ra.
Tôi thấy những biện pháp của Chính phủ mới tập trung vào cung còn mặt
cầu chưa rõ lắm, mặc dù khó tách biệt hai mặt cung - cầu. Theo tôi,
những việc cần làm ngay về mặt quản lý cấp Nhà nước và doanh nghiệp, thứ
nhất là cố gắng thúc đẩy “cầu” nhiều hơn nữa từ đó mới thúc đẩy được
“cung”, tức là sản xuất; thứ hai là tạo dựng lại lòng tin của người tiêu
dùng và doanh nghiệp; thứ ba là cố sức chăm lo những vấn đề dài hạn.
PV: Để khôi phục lòng tin của người dân, việc đầu tiên phải làm là gì, thưa ông?
Nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan: Có hai loại việc gắn bó
với nhau, tác động qua lại lẫn nhau: đó là tạo dựng lòng tin về kinh tế
và tạo dựng lòng tin về chính trị. Về kinh tế là những quyết sách kịp
thời, nhất quán, minh bạch, sát hợp thực tế đi liền với việc triển khai
tới nơi tới chốn. Về chính trị - xã hội là làm tốt nghị quyết Trung ương
4 khóa XI nhưng phải làm thật. Đó là khâu then chốt, không tháo được
khóa này ra thì chẳng bao giờ mở được cái cửa nào cả. Dân không làm thì
chả dựa vào sức nào được. Tôi đi đánh golf vào ngày thường gặp các nhà
làm doanh nghiệp, tôi hỏi: “Chúng tôi nghỉ hưu mới có thời gian đi chơi,
các cậu cũng đi vào ngày làm việc, vậy ai làm?”. Mọi người trả lời:
“Chúng cháu không đi đánh golf thì làm gì bây giờ?” và hỏi thêm: “Bao
giờ chúng cháu có việc để làm?”. Tôi chịu thua.
PV: Kinh tế hiện giờ đang khó khăn như thế mà kích cầu được để người dân muốn sử dụng hàng hóa nghe có vẻ xa vời?
Nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan: Kích cầu không phải đưa
tiền cho người dân tiêu mà anh phải sử dụng bằng chính sách thuế, lãi
suất, cơ chế khuyến khích đầu tư vào những lĩnh vực tạo nhiều công ăn
việc làm, thu nhập. Người ta có thu nhập thì mới tiêu dùng, chứ không
phải cứ bơm tín dụng cho mấy ông doanh nghiệp. Cũng là số tiền đó nhưng
quan trọng là thả vào đâu.
PV: Xem ra, hình như các giải pháp từ trước đến nay mang tính lý thuyết nhiều hơn thực tế?
Nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan: Nói vậy có phần “oan”.
Nói đúng hơn là khâu triển khai thực hiện thường hay yếu. Nếu không tích
cực triển khai thì chỉ là khẩu hiệu rồi lại đâu hoàn đấy.
PV: Theo dự đoán của ông, hết năm 2013 sang 2014 có khả quan hơn nhiều không?
Nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan: Như trên đã nói, tôi
không thích đoán mò. Nhưng tôi cho rằng, 5 năm sắp tới nếu khắc phục
được hậu quả của sự khó khăn suy giảm từ năm 2008 đến nay thì cũng đã
giỏi lắm rồi.
Thực tế thì đất nước ta cũng có cái khó là cùng lúc phải giải quyết hai
nhiệm vụ khác nhau. Một là nhiệm vụ ngắn hạn, xử lý những bất ổn vĩ mô,
đồng thời phải tái cấu trúc lại nền kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng
trưởng. Hiện nay mới dốc sức giải quyết những vấn đề trước mắt, còn các
vấn đề lâu dài mới ở giai đoạn khởi động. Nhưng nếu không giải quyết các
vấn đề dài hạn thì hậu quả là nền kinh tế chúng ta có thể sẽ tụt hậu
mấy chục năm so với thiên hạ. Nhất là lúc này nền kinh tế thế giới đang
thay đổi rất cơ bản mà mình không thích nghi được sẽ rất khó khăn.
Giữ được nhân cách mới khó
PV: Kinh tế khó khăn, sức mua giảm, nhưng thực tế ở
một số nơi, như TP HCM chẳng hạn, người giàu vẫn cứ giàu, càng giàu,
vẫn xe này nhà kia, áo quần tiền tỉ. Đó là dấu hiệu đáng mừng hay đáng
lo, thưa ông?
Nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan: Đây là điều đáng sợ vì
khoảng cách cách giàu nghèo quá lớn, nhất là sự giàu lên một cách bất
chính, trong đó có lợi ích nhóm sẽ làm nảy sinh bất ổn xã hội. Tình hình
Trung Cận Đông - Bắc Phi bùng nổ một phần cũng do khoảng cách giàu
nghèo quá mức, dễ bị kích động và làm bùng phát bất ổn xã hội. Ngay ở
nước Mỹ cũng bùng phát phong trào “chiếm phố Wall” thể hiện sự bất bình
của quần chúng. Ta khuyến khích làm giàu chính đáng nhưng đồng thời phải
kiên quyết chống lại làm giàu bất chính! Không làm tốt chuyện này sẽ
rất nguy hiểm.
PV: Sau hội nhập, ở Việt Nam bắt đầu xuất hiện
khái niệm “đại gia”, trong sự trầm trồ ngưỡng mộ của dân chúng, rồi
nhanh chóng, họ lại được chứng kiến các đại gia đó… ngã ngựa. Làm giàu
thật ra là khó hay dễ?
Nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan: Làm giàu rất khó nhưng giữ được nhân cách khó gấp vạn lần.
PV: Doanh nghiệp là nòng cốt của nền kinh tế.
Doanh nghiệp yếu thì đất nước không thể mạnh. Ông nghĩ gì về cách người
phương tây dạy con: thả xuống nước tự vẫy, té thì tự đứng dậy? Có nên áp
dụng cách này đối với doanh nghiệp Việt Nam, hiện tại?
Nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan: Tôi cũng cho rằng, ngồi
trên bờ không thể biết ao nông sâu và chẳng bao giờ biết bơi, hãy nhảy
xuống ao mới biết nông sâu và mới biết bơi được, lúc đầu có thể chỉ bơi
chó, sau sẽ bơi giỏi và đẹp hơn. Nhưng đã xuống ao thì mọi người phải
bình đẳng, không nên vứt phao cứu người này để người khác chìm! Khi đi
vào đàm phán về việc gia nhập WTO tôi đã nghĩ như vậy, bây giờ tôi vẫn
nghĩ như vậy!
PV: Xin trân trọng cảm ơn nguyên Phó Thủ tướng!
Thái Linh(thực hiện)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét