LÊ NGUYỄN KỂ CHUYỆN NGOẠI GIAO - II

 

                          KHÔNG ĐẤT ĐỂ ĐỘN THỔ

 

Tháng 9 năm 1975, tức chỉ mới bốn tháng sau khi miền Nam hoàn toàn giải phóng, Thứ trưởng Ngoại giao Nguyễn Cơ Thạch thăm chính thức Mexico với tư cách khách mời của Tổng thống Echeveria. Đây là thời điểm thuận lợi để ta mở rộng quan hệ với nhiều nước ở các khu vực khác nhau, đồng thời vận động các nước giúp đỡ, hỗ trợ cho Việt Nam trong công cuộc tái thiết sau chiến tranh. Riêng với Mexico là một nước sản xuất và xuất khẩu dầu khí lớn, có nhiều kinh nghiệm nên ta có nhu cầu tranh thủ sự hợp tác, giúp đỡ của họ trong lĩnh vực này.

Thứ trưởng Nguyễn Cơ Thạch bay từ Peru, nơi vừa mới kết thúc Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao các nước Không liên kết, và một Phó chủ nhiệm Ủy ban Kế hoạch nhà nước trực tiếp từ trong nước sang. Tôi lúc đó đang công tác tại Đại sứ quán ta tại Cuba đến Mexico trước hai hôm để làm nhiệm vụ  tiền trạm cho đoàn.

Tổng thống Echeveria dành cho anh Thạch và đoàn sự đón tiếp hết sức thân tình, cởi mở. Ngay khi mới đến từ sân bay họ đưa luôn anh Thạch về gặp Tổng thống. Về mặt lễ tân, với chuyến thăm của một Thứ trưởng Ngoại giao, có thể đây là một cử chỉ đặc biệt của Tổng thống Echeveria. Và trước đấy chỉ 4 tháng chính Tổng thống cũng đã có một quyết định đặc biệt : tuyên bố chính thức lập quan hệ ngoại giao với Việt Nam (1975), mặc dầu chỉ ngày hôm trước Thứ trưởng Ngoại giao G.Sosa đã phớt lờ chuyện này trong buổi tiếp Đại sứ Hà Văn Lâu.

Sau hai ngày làm việc với một số cơ quan và thăm một số cơ sở dầu khí quan trọng, Tổng thống Echeveria có buổi tiếp làm việc thứ hai với đoàn. Thứ trưởng Nguyễn Cơ Thạch báo cáo tổng quát tình hình Việt Nam sau khi giải phóng, những nhu cầu cấp bách trước mắt của ta, đồng thời bày tỏ mong muốn hợp tác lâu dài với Mexico trong một số lĩnh vực, trong đó có dầu khí.

Tổng thống ngắt lời anh Thạch và nói, trước khi bàn việc hợp tác cụ thể, đề nghị Ngài cho biết những gì Việt nam có nhu cầu cấp bách mà Mexico có thể giúp được ngay.

Anh Thạch nhường lời cho Phó chủ nhiệm nêu vấn đề cụ thể, trong đó có nhắc đến xe tải chuyển quặng than, nguyên liệu nhựa và sợi bông...để cung cấp cho các nhà máy của ta đang thiếu, không hoạt động được.

Tổng thống nghe rất chăm chú, quay sang nói gì đó với trợ lý của mình rồi hỏi phía ta :

- Ngài cho biết Việt Nam cần xe tải loại nào, nhựa dưới dạng nào (sợi, hạt hay tấm), bông sợi dài hay ngắn ?

Phó chủ nhiệm trả lời : chúng tôi cần xe tải loại 12-14 tấn.

Tổng thống hỏi lại ngay : sao lúc nãy Ngài vừa nói do tình hình chiến tranh, đường xấu, hư hỏng nhiều nên loại 8 tấn là thích hợp !

Về câu hỏi bông và nhựa, Phó chủ nhiệm xin phép phải hỏi trong nước.

Buổi tiếp sắp kết thúc, Thứ trưởng Nguyễn Cơ Thạch xin phép gửi Tổng thống món quà kỷ niệm, tuy nhỏ nhưng có ý nghĩa lớn, đặc biệt, đó là hai lọ hoa làm từ xác máy bay Mỹ bị bắn rơi ở Việt Nam, trong đó có ghi rõ ngày, tháng bị bắn rơi, loại máy bay gì, rơi ở đâu...

Tổng thống tiếp nhận quà một cách vui vẻ, theo thói quen liền bóc hai hộp ra, nâng từng lọ lên nhìn, xoay đi xoay lại để tìm kiếm các số liệu ghi trên đó như Thứ trưởng vừa nói. Cuối cùng Tổng thống hỏi : tôi không thấy những điều Ngài nói ?

Chúng tôi nhìn kỹ, đúng là hai lọ trơn, không có bất kỳ số liệu, ghi chú nào cả.

Thật không có đất để độn thổ !

Thứ trưởng xin lỗi Tổng thống, hứa sẽ gửi hai lọ khác. Khi về khách sạn, tôi và anh Căng được một trận đòn no : các cậu làm ăn thế này là giết tớ, việc nhỏ còn làm không được sao làm được việc lớn !

Thật oan cho chúng tôi, tôi từ Cuba bay sang còn anh Căng đi dịch cho đoàn, không tham gia việc chuẩn bị quà tặng, không hề biết gì cho đến khi sự cố xảy ra. Ngay chiều hôm đó, theo chỉ thị của anh Thạch, chúng tôi phải gọi điện về Sứ quán ở Cuba, đề nghị Sứ quán ta bên đó hỏi trong nước các điều chưa trả lời được Tổng thống. Sau đó một ngày nhận được trả lời từ trong nước qua chúng tôi mới thông báo lại cho bạn.

Cuối năm 1975, một chuyến tàu Mexico cặp bến cảng Việt Nam mang theo một số hàng viện trợ trị giá khoảng một triệu đô la, trong đó có một số do ta yêu cầu như xe vận tải, nhựa, bông.../.